Bana bir çarpı atmışlar, böyle X
Aşağıdaki yazı istenatildim.org sitemize başvuran ve deneyimini paylaşma izni veren kişilerden yola çıkılarak yazılmış ve kişilerin mahremiyetinin korunması adına olayların detay bilgisi biraz değiştirilmiştir. Yazı bu site gönüllüleri tarafından yazılmıştır.
İş hayatında kara liste uygulaması var. Bu işe şahit olanlar, işinin bir parçası olarak bu listeyi tutanlar, kara liste uygulamasının mağduru olanlar bu konuda bilgilerini isimlerini, şirketlerini söylemeden iletseler ne güzel olur. Böylelikle insanların bildiği ama konuşmadığı bu konuyu açıklığa kavuşturur, çalışanların keyfi emek pazarı dışında tutulmasına yönelik tutum geliştirebiliriz.
Mevcut durumda bu işin yaygın olduğunun ipuçlarını edinebiliyoruz. Mesela Kariyer.net’in kendi sayfasında bile bu uygulama sanki çok normalmiş gibi bir hizmet olarak sunulmuş
http://www.kariyer.net/WebSite/HemenBul/OrnekOzgecmis.html, erişim: 21.11.2015
İlk işe bir fabrikada başladığımda başka fabrikadan gelecek ustayı alıp almama kararını listeye bakarak karar verdiklerinde kara liste ile ilk defa karşılaşmıştım. Beyaz yakalılar için basın, finans gibi çıkarlarını da ortaklaştırma yönünde çaba gösteren patronların şirketlerinde bu uygulama sanki daha yaygın. Çünkü bir firmadan çıkan aynı sektördeki diğerine gidiyor.
Patronların ya da temsilcilerinin kendilerinin tuttukları birbirleriyle paylaştıkları bu listelerin dolaşım alanı işe alım ajansları ile genişletildi. Sektör fark etmeden bunun bilgisini tutuyor ve dolaşıma sokuyorlar, insan kaynakları sektöründekiler bireysel olarak da birbirleriyle paylaşıyor.
Bu listenin neye göre oluşturulduğunu tahmin edersiniz; hak aramak, hali hazırdaki güç ilişkilerine aykırı davranmak, belki de Kürt olmak. Şöyle diyenleri duyar gibi oluyorum “belki de küfretmişti, fiziksel şiddet göstermişti vs”. Şu kadarlık iş hayatımda artık şundan eminim; tüm kontrol etme araçları itiraz edemeyeceğiniz örnekler gösterilerek SİZİN üzerinizde kurulur ve sınırları o kadar genişletilir ki nasıl başlamıştı unutursunuz. Diğerleri zaten adli vaka.
“Kariyer, kara liste” diyerek internette bir arama yaptırın (İngilizcede üzerine daha çok konuşulmuş). Ne kadar sudan sebeplerden insanların emek pazarından keyfi olarak atıldığını görürsünüz. Siz kendinizi kurmuşsunuz, çalışmışsınız, üretmişsiniz, yaşamışsınız, değmiş, dönüşmüş, dönüştürmüşsünüz, geçiminizi sağlamak, size bağımlı olanları yaşatmak zorundasınız, Patronlar ve müdürleri üzerinize bir çarpı koyup sizi “yok” etmiş. Bu nedenle daha kötü koşullara çalışmaya razı edilen kaç kişi var acaba?
Kara listeyle ilgili bildiğimiz kadarıyla yasal bir düzenleme yok, ama biz çalışanlar açısından meşru değil. İş hayatını düzenleyen yasal mevzuat olmasına rağmen patronlar kendi düzenlemelerine göre iş hayatını kuruyor. Sözleşmelere yasal olmayan maddeler (yasal olmadığı bilindiği halde) konulması bunlardan biri. Etik kurullar da patron düzenlemelerinin diğer bir ayağı. Şirketlerin etik kodlarını okuyun; aslında hiç birşey yapamazsınız. Şimdiden söyleyelim yanlışlıkla şirketlerin etik kurullardan (muhtemelen sadece yöneticilerin olduğu) adalet beklemeyin. Misal, kadrolu bir erkek tarafından tacize uğrayan taşeron bir kadınsanız, kadrolu erkeğe hiçbir yaptırım uygulanmayabilir, hem de etik kurul kararıyla. Kuralları koyan, uygulayan kimse sonucu belirleyen de odur. Yani kurallara bakmadan önce kim belirliyor ve uyguluyor ona bakalım. Patronların işyeri düzenlemeleri varken mahkemeye düşmeden bazen yasanın sizi koruyan kısmından bile habersiz olabiliyorsunuz.
Esas konuya geleyim; şu anki işime girmeden önce yaptığım iş görüşmelerinden birinde kara listede olduğumu öğrendim. Bütün görüşmelerim olumlu geçmişti. Belgeleri hazırlamaya başlamıştım ki son görüşmede ik’cı bir önceki işyerimden çıkarılmam üzerine dava açtığımı söyledi -sanki ben bilmiyorum-. Şunu da ekledi; eğer bir aday önceki çalıştığı yerden ‘sorunlu’ (burada sorun çalışandan kaynaklanan bir sorun olarak algılanıyor) bir şekilde ayrılmışsa yeni is başvurularında olumsuzluk olarak değerlendirilir ve CV nin tum yeterliliklerine, deneyim, profesyonel bilgi ve becerilerine bakılmaksızın başvurun olumsuz değerlendirilir. Hakkımızı aramak kara listeye alınmamız için bir nedenken, çalışmak için, bizi hiçe sayan bu uygulamaya karşı çıkmak için peki ne yapabiliriz? Ne yapmalıyız? Benim o sırada halen devam eden yasal sürecimin ve bana özel olan bu bilgilerin benim bilgim dışında paylaşılması yasal mıdır? Ayrıca referans sorgusu adıyla yapılan işin sınırları nedir ya da var mıdır, aklıma gelen sorulardan biri. İşverenlerin bir nevi örgütlenmesi bir standarda bağlanmış.
Benim hakkımı aramam yeni başvurduğum yerler icin bir problem olarak görülüyor ve eski çalıştığım şirket benim adıma yanlış ve eksik bilgi veriyor. Dava açtığım şirketin verdigi bilgi “3 gün işe devam etmediği için işten çıkarıldı” şeklinde. Oysa o sırada benim açtığım ve devam eden bir davam vardı. Ayrıca dava surecinde lehime bir bilirkişi raporu verildi. Avukatım durumu işveren avantajı olarak değerlendirdi ve şunu önerdi; “dilekce ile başvur, referans istendiğinde nasıl bir bilgilendirme yaptıklarını iletmelerini iste. Sana bildirilen referans bilgisinin yanlış olduğunu, devam eden bir dava olduğunu iletip iletmediklerini sor”. Bunu bilgilendirme yasası çerçevesinde isteyebileceğimi de ekledi.
Bu tarz bir deneyimi olan varsa paylaşmasını isterim. Patronlar bilgiyi biriktirip birbirlerine aktarırken bizim tek başımıza kalmamamız gerek.
22.11.2015
Çok iyi